Развитие образования, 2022, том 5, № 4

Развитие образования

Международный научный журнал

Том 5, № 4 | 2022

«Развитие образования» — это рецензируемый научный журнал, в котором публикуются результаты научных исследований, 

общетеоретические обзоры, методические разработки и другие материалы научного, образовательного и культурно-
просветительского характера как отдельных авторов, так и авторских коллективов на русском, английском и чувашском языках.

Миссия журнала состоит в содействии развитию образования в России и мире посредством освещения результатов 

современных научных исследований, проводимых научным сообществом.

ГЛАВНЫЙ РЕДАКТОР:
Исаев Юрий Николаевич, д-р филол. наук, ректор 
БУ ЧР ДПО «Чувашский республиканский институт 
образования» Минобразования Чувашии,  
г. Чебоксары, Российская Федерация

ЗАМЕСТИТЕЛИ ГЛАВНОГО РЕДАКТОРА:
Мурзина Жанна Владимировна, канд. биол. наук, 
проректор БУ ЧР ДПО «Чувашский республиканский институт 
образования» Минобразования Чувашии, Чебоксары, 
Российская Федерация
Петров Геннадий Николаевич, канд. пед. наук, доцент БУ 
ЧР ДПО «Чувашский республиканский институт образования» 
Минобразования Чувашии, Чебоксары, доцент ФГБОУ ВО 
«Марийский государственный университет», Йошкар-Ола, 
Россия

ОТВЕТСТВЕННЫЙ СЕКРЕТАРЬ:
Кузнецов Александр Валерьянович, кандидат 
филологических наук, ведущий научный сотрудник 
центра регионального развития БУ ЧР ДПО «Чувашский 
республиканский институт образования» Министерства 
образования и молодежной политики Чувашской 
Республики

КОРРЕКТОР:
Миронова Людмила Сергеевна
ДИЗАЙН:
Фирсова Надежда Васильевна
КОМПЬЮТЕРНАЯ ВЕРСТКА:
Миронова Людмила Сергеевна

Наименование органа, 
зарегистрировавшего издание

Журнал зарегистрирован Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и 
массовых коммуникаций 04 апреля 2018 года 
(Свидетельство о регистрации ПИ № ФС77-72615 от 04 апреля 2018 г. — печатное издание)

ISSN
2619-1466 (print) 
2618-8910 (online)

DOI
10.31483/a-10431

Год основания
2018

Периодичность
4 раза в год

Учредители журнала
БУ ЧР ДПО «Чувашский республиканский институт образования» Минобразования Чувашии;
ООО «Издательский дом «Среда»

Издатель журнала
ООО «Издательский дом «Среда»

Адрес редакции и издателя
428023, Россия, Чувашская Республика, г. Чебоксары, ул. Гражданская, д. 75, офис 12

Сайт
https://journaledu.com

E-mail
info@journaledu.com

Телефон
+7 (8352) 655-731

Подписка и распроcтранение
Подписка на журнал осуществляется через систему электронной редакции на сайте,  
а также по e-mail info@journaledu.com. Свободная цена.

Подписной Индекс
В объединенном каталоге «Пресса России» — 79479

Типография
Студия печати «Максимум», 428023, Чебоксары, Гражданская, д. 75, тел.: +7 (8352) 655-047 
Печать цифровая. Бумага мелованная. Формат 60×84 ⅛. Усл. печ. л. 10. Заказ К-1075. Тираж 100 экз.

Подписано в печать
29.12.2022

Дата выхода в свет
30.12.2022

Предназначено для детей старше 16 лет

ОСНОВНЫЕ РАЗДЕЛЫ ЖУРНАЛА:

Педагогика и современное образование

• 
5.8.1. Общая педагогика, история педагогики и образо-
вания

• 
5.8.7. Методология и технология профессионального 
образования 

Психология в образовании 

• 
5.3.1. Общая психология, психология личности, история 
психологии

• 
5.3.4. Педагогическая психология, психодиагностика 
цифровых образовательных сред 

Социология образования

• 
5.4.4. Социальная структура, социальные институты и 
процессы

Обзоры и рецензии

Практика

Дискуссия

Development of education

International academic journal

Vol. 5 No4 | 2022

Development of education is a peer-reviewed academic journal, covering research results, general theoretical reviews, methodical 

and other materials of scientific, educational, cultural and educational character of individual authors and groups of authors in Russian, 
English and Chuvash languages.

The mission of the journal is to promote the development of education in Russia and the world by highlighting the results of modern 

scientific research conducted by the scientific community.

CHIEF EDITOR:
Yuriy N. Isaev, doctor of philological sciences, rector of BI  
of FVE "Chuvash Republican Institute of Education of the Ministry 
of Education of Chuvashia", Cheboksary, Russian Federation

DEPUTY CHIEF EDITORS:
Zhanna V. Murzina, candidate of biological sciences, vice-rector 
of BI of FVE "Chuvash Republican Institute of Education of 
the Ministry of Education of Chuvashia", Cheboksary, Russian 
Federation

Gennadij N. Petrov, candidate of pedagogical sciences, 
associate professor of BI of FVE "Chuvash Republican Institute  
of Education of the Ministry of Education of Chuvashia", 
Cheboksary, associate professor of the FSBEI of HE “Mari State 
University”, Yoshkar-Ola, Russia

EXECUTIVE SECRETARY:
Alexander V. Kuznetsov, candidate of philological sciences, 
leading researcher at the center for regional development of 
the budgetary Institution of the Chuvash Republic of additional 
professional education "Chuvash Republican Institute of 
Education" of the Ministry of education and youth policy of the 
Chuvash Republic

PROOF-READER:
Lyudmila S. Mironova

DESIGN:
Nadezhda V. Firsova

COMPUTER LAYOUT:
Lyudmila S. Mironova

Authority registered
Journal was registered by the Federal Service for Supervision of Communications, Information Technology, and Mass 
Media on April 4th, 2018  
(The certificate of printed edition registration: ПИ №ФС77-72615 of 4 April 2018)

ISSN
2619-1466 (print) 
2618-8910 (online)

DOI
10.31483/a-10431

Year of Foundation
2018

Publication Frequency
Quarterly

Founders
BI of FVE "Chuvash Republican Institute of Education of the Ministry of Education of Chuvashia";
LLC "Publishing house "Sreda"

Publisher
LLC "Publishing house "Sreda"

Postal adress
75 Grazhdanskaya St., office 12, Cheboksary, 428023, Russian Federation

Web-site
https://journaledu.com

E-mail
info@journaledu.com

Tel.
+7 (8352) 655-731

Subscription and distribution
The journal content is free. Subscribe form on the web-site and via e-mail: info@journaledu.com

Subscription index
In the merged catalog "Russian Press" – 79479

Printing House
Print Studio "Maximum", 75 Grazhdanskaya St., Cheboksary, 428023, Russian Federation,  
tel.: +7 (8352) 655-047. Digital print. Coated paper. Format 60×84 ⅛.  
Conditional printed pages 10. Order К-1075. Circulation 100 copies.

Signed in the print
29 December 2022

Date of publication
30 Dectember 2022

Designed for children over 16 years old

SECTIONS:

Pedagogy and Modern Education

• 
5.8.1. General Pedagogy, History of Pedagogy  
and Education 

• 
5.8.7. Methodology and Technology of Professional 
Education 

Psychology in Education

• 
5.3.1.  General Psychology, Personality Psychology, History 
of Psychology 

• 
5.3.4. Educational psychology, Psychodiagnostics of Digital 
Education Environments 

Sociology of Education

• 
5.4.4. Social Structure, Social Institutes and Processes 

Reviews and Peer-Reviews

Practice

Discussion

Вĕренӳ аталанăвĕ

Пӗтӗм тӗнче ӑслӑлӑх журналӗ

5 том 4 № | 2022

«Вěренӳ аталанăвě» вăл – рецензиленипе тухакан ăслăлăх журналě. Унта уйрăм авторсен тата автор ушкăнěсен тěпчев 

ěçěсен ку е вăл пěтěмлетěвне, пěтěмěшле теори тишкерӳ ěçěсене, меслет хатěрěсене, ăслăлăхпа, вěренӳпе тата культурăпа, çут 
ěçěпе çыхăннă материалěсене харăсах вырăсла, акăлчанла тата чăвашла пичетлеççě.

Журналӑн тивӗçӗ Раҫҫейри вӗренӗве аталантарма тата тӗнчере хальхи наука тӗпчевӗсен результачӗсене ҫутатма пулӑшнипе 

тӑрать.

ТĚП РЕДАКТОР:
Исаев Юрий Николаевич, филол. ăслăлăхěн д-рě, Чăваш 
Республика вěренӳ институчěн ректорě, Шупашкар хули, 
Раççей Федерацийĕ

ТĚП РЕДАКТОР ÇУМĚСЕМ:
Мурзина Жанна Владимировна, биологи ăслăлăхěн к-чě, 
Чăваш Республика вěренӳ институчěн проректорě, Шупашкар 
хули, Раççей Федерацийĕ

Петров Геннадий Николаевич, педагогика ăслăлăхĕн к-чĕ, 
доцент, БУ ЧР ДПО «Чувашский республиканский институт 
образования» Минобразования Чувашии, Россия, Мари 
патшалӑх университечӗн доценчӗ, Йошкар-Ола, Раҫҫей

ОТВЕТЛĂ СЕКРЕТАРЬ:
Кузнецов Александр Валерьянович, филологи ăслăлăхĕсен 
кандидачĕ, Чӑваш Республикин вӗренӳ тата ҫамрӑксен 
политики министерствин хушма професси вӗренӗвӗн «Чӑваш 
республикин вӗренӳ институчӗ» Чӑваш Республикин бюджет 
учрежденийӗн регион аталанăвĕ центрĕн ертсе пыракан 
ăслăлăх ĕçтешĕ

КОРРЕКТОР:
Миронова Людмила Сергеевна

ДИЗАЙН:
Фирсова Надежда Васильевна

КОМПЬЮТЕР ВЕРСТКИ:
Миронова Людмила Сергеевна

Кăларăма регистрациленĕ 
органăн ячĕ

Федерацин çыхăну, информаци технологийěсен тата халăх хутшăнăвěн служби регистрациленě. Халăха инфор-
маципе тивěçтерекен хатěрсене регистрациленине ěнентерекен свидетельство: 2018 çулхи ака (апрель) уйăхěн 
4-мěшěнче ПИ ФС77-72615 № лартса панă.

ISSN
2619-1466 (print) 
2618-8910 (online)

DOI
10.31483/a-10431

Пуçару çулĕ
2018

Пичетленсе туху тăтăшлăхĕ
Çулталăкра 4 хут тухать

Журнал учредителěсем
Чăваш Республикин вěренӳ институчě;
«Лару-тăру» («Среда») издательство çурчě

Журнал пичетлевçи
«Лару-тăру» («Среда») издательство çурчě

Редакципе издатель адресě
Раççей, Чăваш Республики, Шупашкар хули, Граждан урамě, 75-мěш çурт, 12-мěш офис

Сайт
https://journaledu.com

E-mail
info@journaledu.com

Телефон
+7 (8352) 655-731

Çырăнтару
Журнала электрон редакцийĕн системипе сайтра çырăнтараççĕ

Ҫырăну Индексĕ
Пĕрлештернĕ «Раҫҫей Пресси» каталогра – 79479

Типографи
«Максимум» студи, 428023, Шупашкар, Граждан урамě, 75-мěш çурт, тел.: +7 (8352) 655-047 
Цифр пичечě. Шуратнă хут. Формат 60×84 ⅛. Йышăннă пичет листи 10. Заказ К-1075. Тираж 100 экз.

Пичете яма алă пуснă
29.12.2022

Кăларăм халăха тухнă дата
30.12.2022

16 çултан аслăрах ачасем валли тухать

ЖУРНАЛĂН ТЕП ПАЙĚСЕМ:

Педагогика тата хальхи вĕренӳ

• 
5.8.1. Пĕтĕмĕшле педагогика, педагогикăпа вӗренӳ 
историйӗ

• 
5.8.7. Професси вĕренĕвĕн методологийӗ тата технологийӗ 

Вӗренӳре усă куракан психологи 

• 
5.3.1. Пӗтӗмӗшле психологи, харпăр çын психологийӗ, 
психологи аталанăвĕн çул-йĕрĕ

• 
5.3.4. Педагогика психологийӗ, цифрăллă вӗренӳ тал-
ккăшĕн психодиагностики

Вӗренӳ социологийӗ

• 
5.4.4. Халăх пурнăçĕн тытӑмĕ, халăх пурнăçĕн инсти-
тучĕсем тата пулăмĕсем

• 
 
Тишкерӳсемпе хаклавсем

Практика

Тавлашу

РЕДАКЦИОННЫЙ СОВЕТ:
Еремеева Оксана Владимировна – кандидат педагогических 
наук, и.о. декана ГОУ «Приднестровский государственный 
университет им. Т.Г. Шевченко», Молдова
Сибгатуллина Ирина Фагимовна – доктор психологических 
наук, профессор, директор по международным программам 
научных исследований и образования Института 
интеллектуальных интеграций (Вена, Австрия), профессор 
Казанского (Приволжского) федерального университета, 
профессор института развития образования Республики 
Башкортостан, Почетный работник общего образования 
Российской Федерации, Австрия 
Тимошина Ирина Назимовна – доктор педагогических наук, 
проректор по научной работе ФГБОУ ВО «Ульяновский 
государственный педагогический университет им.  
И.Н. Ульянова», Россия, Ульяновск
Токтарова Вера Ивановна – доктор педагогических наук, 
проректор по цифровой трансформации - руководитель 
проектного офиса ФГБОУ ВО «Марийский государственный 
университет», Федеральный эксперт Всероссийских конкурсов 
молодежных проектов (Минобрнауки РФ), член Совета 
молодых ученых и специалистов Республики Марий Эл, 
заместитель председателя Научно-технического совета МарГУ, 
Россия, Йошкар-Ола

ПРЕДСЕДАТЕЛЬ РЕДАКЦИОННОЙ КОЛЛЕГИИ:
Исаев Юрий Николаевич – доктор филологических наук, 
ректор БУ ЧР ДПО «Чувашский республиканский институт 
образования» Минобразования Чувашии, Россия, Чебоксары

РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ:
Абитов Ильдар Равильевич – кандидат психологических 
наук, доцент кафедры клинической психологии и психологии 
личности ФГАОУ ВО «Казанский (Приволжский) федеральный 
университет», Россия, Казань 
Андрющенко Оксана Владимировна – кандидат 
социологических наук, доцент кафедры управления персоналом 
Поволжского института управления им. П. А. Столыпина – 
Филиала РАНХиГС при Президенте РФ, Россия, Саратов
Арестова Вероника Юрьевна – канд. пед. наук, доцент, 
ведущий научный сотрудник БОУ ВО «Чувашский 
государственный институт культуры и искусств» Минкультуры 
Чувашии, Россия, Чебоксары
Астафьева Инна Николаевна – кандидат психологических наук, 
доцент кафедры "Психология образования и организационная 
психология" ФГБОУ ВО «Донской государственный технический 
университет», Россия, Ростов-на-Дону 
Боязитова Ирина Валерьевна – доктор психологических 
наук, профессор кафедры психологии ГБОУ ВО РК «Крымский 
инженерно-педагогический университет им. Февзи Якубова», 
академик Международной академии наук педагогического 
образования, Россия, Симферополь 
Бурганова Лариса Агдасовна – доктор социологических 
наук, профессор ФГБОУ ВО «Казанский национальный 
исследовательский технологический университет», член-
корреспондент Академии естествознания, член Российского 
общества социологов, член Общества интеллектуальной 
истории, Россия, Казань
Галимзянова Ильхамия Исхаковна – доктор педагогических наук, 
профессор, зав. кафедрой иностранных языков и межкультурной 
коммуникации ФГБОУ ВО «Казанская государственная 
консерватория им. Н. Жиганова», Россия, Казань
Егоров Марк Николаевич – кандидат педагогических 
наук, доцент ФГАОУ ВО «Северо-Восточный федеральный 
университет им. М.К. Аммосова», Россия, Якутск 
Жданова Светлана Николаевна – доктор педагогических 
наук, профессор, и. о. заведующего кафедрой психологии 
и педагогики ФГБОУ ВО «Гжельский государственный 
университет», член Общероссийского Союза социальных 
педагогов и социальных работников (ССОПиР), академик 
Международной Академии детско-юношеского туризма и 
краеведения, региональный представитель Скандинавского 
института академической мобильности, Россия 
Электроизолятор

Каменская Ирина Владимировна – кандидат социологических 
наук, доцент ФГБОУ ВПО «Саратовская государственная 
консерватория имени Л.В. Собинова», Россия, Саратов

Коровкин Сергей Юрьевич – доктор психологических наук, 
доцент, заведующий лабораторией ФГБОУ ВО «Ярославский 
государственный университет им. П.Г. Демидова», Россия, 
Ярославль

Кузнецова Людмила Васильевна – доктор педагогических 
наук, профессор кафедры теории, истории, методики 
музыки и хорового дирижирования ФГБОУ ВО «Чувашский 
государственный педагогический университет им.  
И.Я. Яковлева», член-корреспондент НАНИ Чувашской 
Республики, Россия, Чебоксары

Лежнина Лариса Викторовна – доктор психологических 
наук, профессор кафедры психологии развития и образования 
ФГБОУ ВО «Марийский государственный университет», член 
Российского психологического общества, Россия, Йошкар-Ола

Орлова Вера Вениаминовна – доктор социологических наук, 
профессор, доцент ФГБОУ ВО «Томский государственный 
университет систем управления и радиоэлектроники»,  
Россия, Томск

Пазухина Светлана Вячеславовна – доктор психологических 
наук, доцент, заведующий кафедрой ФГБОУ ВО «Тульский 
государственный педагогический университет им.  
Л.Н. Толстого», почетный профессор Российской академии 
образования, член-корреспондент Российской академии 
естествознания, член Общероссийской общественной 
организации «Федерация психологов образования России», 
Россия, Тула

Панькин Аркадий Борисович – доктор педагогических наук, 
профессор, заведующий кафедрой педагогики ФГБОУ  
ВО «Калмыцкий государственный университет им.  
Б. Б. Городовикова», Россия, Элиста 

Петухова Ольга Александровна – кандидат педагогических 
наук, доцент, заведующий кафедрой методологии и управления 
образовательными системами ФГБОУ ВО «Марийский 
государственный университет», Почетный работник сферы 
образования РФ, Россия, Йошкар-Ола

Попов Леонид Михайлович – доктор психологических наук, 
профессор кафедры клинической психологии и психологии 
личности ФГАОУ ВО «Казанский (Приволжский) федеральный 
университет», Эксперт РНФ, РФФИ, РГНФ, Россия, Казань

Сорокоумова Галина Вениаминовна – доктор психологических 
наук, доцент, профессор ФГБОУ ВО «Нижегородский 
Государственный лингвистический университет  
им. Н.А. Добролюбова (НГЛУ)», Россия, Нижний Новгород  

Суркова Ирина Юрьевна – доктор социологических наук, 
доцент, профессор Поволжского института управления им. 
П.А. Столыпина ФГБОУ ВО «Российская академия народного 
хозяйства и государственной службы при Президенте РФ», 
Россия, Саратов

Терехов Павел Петрович – доктор педагогических наук, 
профессор ФГБОУ ВО «Казанский государственный институт 
культуры», Россия, Казань 

Федорова Светлана Николаевна – доктор педагогических 
наук, профессор кафедры методологии и управления 
образовательными системами ФГБОУ ВО «Марийский 
государственный университет», Россия, Йошкар-Ола 

Щебланова Вероника Вячеславовна – доктор социологических 
наук, профессор, заместитель руководителя Координационного 
центра по вопросам формирования у молодежи активной 
гражданской позиции, предупреждения межнациональных 
и межконфессиональных конфликтов, противодействия 
идеологии терроризма и профилактики экстремизма, профессор 
кафедры истории, политологии и социологии ФГБОУ  
ВО «СГЮА», Россия, Саратов 

Яниогло Мария Александровна – доктор педагогики, 
доцент кафедры педагогики и психологии Комратского 
государственного университета, Молдова

EDITORIAL COUNCIL:
Oksana V. Eremeeva, candidate of pedagogical sciences, 
associate professor, dean of the SEI "T. G. Shevchenko 
Pridnestrovian State University"
Irina F. Sibgatullina, doctor of psychological sciences, 
professor, director of International Research and Education 
Programs of the Institute of Intellectual Integrations (Vienna, 
Austria), professor of Kazan (Volga Region) Federal University, 
professor of the Institute of education development of the 
Republic of Bashkortostan, Honored Worker of General 
Education of Russian Federation
Irina N. Timoshina, doctor of pedagogical sciences, vice-rector 
for research of FSBEI of HE "Ulyanovsk State University  
of Education"
Vera I. Toktarova, doctor of pedagogical sciences, vice-rector 
for digital transformation, head of the project office of the 
FSBEI of HE "Mari State University", Federal examiner of All-
Russian competitions of youth projects (Ministry of Education 
and Science of the Russian Federation), Member of the Council 
of Young Scientists and Specialists of the Mari-El Republic, 
Deputy Chairman of the Scientific and Technical Council  
of MarSU

CHAIRMAN OF EDITORIAL BOARD:
Yuriy N. Isaev – doctor of philological sciences, rector  
of BI of FVE "Chuvash Republican Institute of Education  
of the Ministry of Education of Chuvashia", Russia

EDITORIAL BOARD:
Ildar R. Abitov – candidate of psychological sciences, associate 
professor of Department of Clinical Psychology and Personality 
Psychology FSAEI of HE "Kazan (Volga region) Federal 
University", Russia 
Oksana V. Andryushchenko – candidate of sociological 
sciences, associate professor at Povolzhsky Institute  
of Management named after P. A. Stolypin FSBEI  
of HE "The Russian Presidential Academy of National 
Economy and Public Administration", Russia
Veronika J. Arestova – candidate of pedagogical sciences, 
associate professor, leading research fellow of BEI HE 
"Chuvash State Institute of Culture and Arts" of the Ministry  
of Culture of the Chuvash Republic, Russia
Inna N. Astafieva – candidate of psychological sciences, 
associate professor of 'Educational psychology and 
organizational psychology' department at FSBEI of HE 'Don 
State Technical University', Russia
Irina V. Boyazitova – doctor of psychological sciences, 
professor of chair of psychology SBEI of HE CR "Crimean 
Engineering and Pedagogical University the name of Fevzi 
Yakubov", academician of International Academy of Pedagogic 
Sceinces, Russia
Larisa А. Burganova, doctor of sociological sciences, 
professor of FSBEI of HE “Kazan National Research 
Technological University”, associate member of Academy  
of general sciences, member of Russian Society of Sociologists, 
member of Society of Intellectual History
Ilkhamia I. Galimzyanova – doctor of pedagogic sciences, 
professor, vice-head of Foreign Languages and Intercultural 
Communication Department FSBEI of HE "N.G. Zhiganov 
Kazan State Conservatory", Russia
Mark N. Egorov, candidate of pedagogical sciences, associate 
professor of FSAEI of HE "M.K. Ammosov North-Eastern 
Federal University"
Svetlana N. Zhdanova, doctor of pedagogical sciences, professor, 
acting head of the department of psychology and pedagogy of 
FSBEI of HE "Gzhel State University", member of the Russian 
Union of Social Pedagogues and Social Workers, academician  
of the International Academy of Children and Youth Tourism  
and Local History, regional representative of the Scandinavian 
Institute of Academic Mobility, Russia, Electrical Insulator, Russia

Irina V. Kamenskaya, candidate of sociological sciences, 
associate professor of FSBEI HPE "Saratov State Conservatoire 
named after L.V. Sobinov"

Sergei Y. Korovkin – doctor of psychological sciences, 
associate professor, head of laboratory at FSBEI  
of HE "P.G. Demidov Yaroslavl State University", Russia

Lyudmila V. Kuznetsova – doctor of pedagogical sciences, 
professor of FSBEI of HE "Chuvash State Pedagogical 
University named I. Y. Yakovlev", Russia

Larisa V. Lezhnina – doctor of psychological sciences, 
professor of chair of developmental psychology and education 
of FSBEI of HE «Mari State University», Member of Russian 
Psychological Society, Russia

Vera V. Orlova, doctor of sociological sciences, professor, 
associate professor of FSBEI of HE "Tomsk State University  
of Control Systems and Radioelectronics", Tomsk, Russian 
Federation

Svetlana V. Pazukhina , doctor of psychological sciences, 
associate professor, head of chair of the FSBEI of HE "Tula 
State Lev Tolstoy Pedagogical University", honored professor 
of the Russian Academy of Education, Corresponding Member 
of the Russian Academy of Natural Sciences, member of the 
All-Russian Public Organization " Federation of Educational 
Psychologists of Russia»

Arkadij B. Pankin, doctor of pedagogical sciences, professor, 
head of chair of FSBEI of HE "Kalmyk State University named 
after B.B. Gorodovikov", full member of the Academy  
of Pedagogical and Social Sciences, corresponding member 
of the International Academy of Sciences of Pedagogical 
Education, corresponding member of the International Academy 
of Management, honored scientist of the Republic of Kalmykia

Olga A. Petukhova – candidate of pedagogic sciences, 
associate professor, head of chair of methodology and 
management of educational systems FSBEI of HE "Mari State 
University", Russia

Leonid M. Popov – doctor of psychological sciences, professor 
of Departments of Clinical Psychology and Personality 
Psychology FSAEI of HE "Kazan (Volga region) Federal 
University", Expert of RNF, RFFI, RGNF, Russia

Galina V. Sorokoumova, doctor of psychological sciences, 
professor of FSBEI of HE "N.A. Dobrolubov State Linguistics 
University of Nizhny Novgorod", Nizhny Novgorod, Russian 
Federation

Irina Y. Surkova, doctor of sociological sciences, professor, 
associate professor of FSBEI of HE “The Russian Presidential 
Academy of National Economy and Public Administration”

Pavel P. Terekhov, doctor of pedagogical sciences, professor 
of FSBEI of HE "Kazan State Institute of Culture", Kazan, 
Russian Federation

Svetlana N. Fedorova, doctor of pedagogical sciences, 
professor of FSBEI of HE "Mari State University", honoured 
educator of the Mary-El Republic

Veronika V. Scheblanova – doctor of sociological sciences, 
professor, Vice-Head of the Coordination Center for the 
Formation of active citizenship among young people, 
prevention of interethnic and interfaith conflicts, countering  
the ideology of terrorism and prevention of Extremism, 
Professor of the Department of History, Political Science  
and Sociology FSBEI of HE "SGYuA", Russia

Mariya A. Yanioglo, doctor of pedagogy, associate professor  
of the department of pedagogy and psychology of State 
University of Comrat, Moldova

РЕДАКЦИ КАНАШĔ:
Еремеева Оксана Владимировна ‒ педагогика ăслăлăхĕн 
кандидачĕ, «Т.Г. Шевченко ячĕллĕ Приднестровье патшалăх 
университечĕ» ПВУ декан ĕçне тăвакан, Молдова
Сибгатуллина Ирина Фагимовна ‒ психологи ăслăлăхĕн 
докторĕ, профессор, Интеллектуаллăх хутшăнăвĕ институчĕн 
ăслăлăх тĕпчевĕсемпе вĕренĕвĕн пĕтĕм тĕнче программисен 
директорĕ (Вена, Австри), Хусан (Атăлçи) федераци 
университечĕн профессорĕ, Пушкăрт Республикин вĕренӳ 
аталанăвĕ институчĕн профессорĕ, Раççĕй Федерацийĕн 
пĕтĕмĕшле вĕренĕвĕн хисеплĕ ĕçченĕ, Австри
Тимошина Ирина Назимовна ‒ педагогика ăслăлăхĕн докторĕ, 
АВ «И.Н. Ульянов ячĕллĕ Ульяновск патшалăх педагогика 
университечĕ» ФПБВУ ăслăлăх енĕпе ĕçлекен проректорĕ, 
Раççей, Ульяновск
Токтарова Вера Ивановна ‒ педагогика ăслăлăхĕн докторĕ, АВ 
«Мари Эл патшалăх университечĕ» ФПБВУ цифра улăшăнăвĕ 
енĕпе ĕçлекен проректорĕ – проект офисĕн ертӳçи, Çамрăксен 
проекчĕсен Пĕтĕм Раççей конкурсĕсен федераци эксперчĕ 
(РФ Вĕренӳпе ăслăлăх министерстви), Мари Эл Республикин 
çамрăк ученăйĕсемпе специалисчĕсен канашĕн пайташĕ, 
Мари Эл патшалăх университечĕн ăслăлăхпа техника канашĕн 
председатель çумĕ

РЕДАКЦИ КОЛЛЕГИЙĔН ПРЕДСЕДАТЕЛĔ:
Исаев Юрий Николаевич ‒ Чăваш Республикин Вĕренӳ 
тата çамрăксен политикин министерствин ХПВ «Чăваш 
Республикин вĕренӳ институчĕ» ЧР БУ ректорĕ, Раççей, 
Шупашкар

РЕДАКЦИ КОЛЛЕГИЙĔ:
Абитов Ильдар Равильевич ‒ психологи ăслăлăхĕн 
кандидачĕ, АВ «Хусан (Атăлçи) федераци университечĕ» 
ФПБВУ клиника психологийĕ тата харпăрлăх психологийĕ 
кафедрин доценчĕ, Раççей, Хусан
Андрющенко Оксана Владимировна – социологи ăслăлăхĕн 
кандидачĕ, «Раҫҫей Федерацийĕ Президенчĕн Раççей халăх 
хуҫалăх тата патшалăх служби академийĕ» ФПБВУ филиалĕ – 
П.А. Столыпин ячĕллĕ Атăлçи управлени институчĕн 
персонала ертсе пыру кафедрин доценчĕ, Раҫҫей, Саратов.
Арестова Вероника Юрьевна ‒ психологи ăслăлăхĕн 
кандидачĕ, доцент, Чăваш Республикин Культура 
министерствин АВ «Чăваш патшалăх культурăпа искусство 
институчĕ» ФПБВУ, Раççей, Шупашкар
Астафьева Инна Николаевна ‒ психологи ăслăлăхĕн 
кандидачĕ, АВ «Дон патшалăх техника университечĕ» 
ФПБВУ «Вĕренӳ психологийĕ тата йĕркелӳ психологийĕ» 
кафедра доценчĕ, Раççей, Дон çи Ростов
Боязитова Ирина Валерьевна ‒ психологи ăслăлăхĕн 
докторĕ, АВ «Февзи Якубов ячĕллĕ» Крым инженерипе 
педагогика университечĕ» КР ФПБВУ психологи кафедрин 
профессорĕ, Раççей, Симферополь
Бурганова Лариса Агдасовна ‒ социологи ăслăлăхĕн докторĕ, 
АВ «Хусан наци тĕпчев технологи университечĕ» ФПБВУ 
профессорĕ, Çут çанталăк пĕлĕвĕ академийĕн корреспондент 
пайташĕ, Раççей социологĕсен обществин пайташĕ, 
Интеллект историйĕ обществин пайташĕ, Раççей, Хусан  
Галимзянова Ильхамия Исхаковна ‒ педагогика ăслăлăхĕн 
докторĕ, профессор, АВ «Н. Жиганов ячĕллĕ Хусан патшалăх 
консерваторийĕ» ФПБВУ ют чĕлхе тата культурăсен 
хутшăнăвĕ кафедрин пуçлăхĕ, Раççей, Хусан
Егоров Марк Николаевич ‒ педагогика ăслăлăхĕн кандидачĕ, 
АВ «М.К Аммосов ячĕллĕ Çурçĕр Хĕвел тухăç федераци 
университечĕ» ФПБВУ доценчĕ, Раççей, Якутск 
Жданова Светлана Николаевна ‒ педагогика ăслăлăхĕн 
докторĕ, профессор, АВ «Гжель патшалăх университечĕ» 
ФПБВУ вĕренӳ кафедрин пуçлăхĕ, Социаллă педагогсемпе 
социаллă ĕçченсен Пĕтĕм Раççей союзĕн (СПСĔПРС), Ачапа 
çамрăксен туризмĕпе тавра пĕлĕвĕн Пĕтĕм тĕнче академийĕн 
академикĕ, Раççей, Электроизолятор

Каменская Ирина Владимировна – социологи ăслăлăхĕн 
кандидачĕ, АП «Л.В. Собинов ячĕллĕ Саратов патшалăх 
консерваторийĕ» ФПБВУ доценчĕ, Раççей, Саратов
Коровкин Сергей Юрьевич – психологи ăслăлăхĕн докторĕ, 
доцент, АП «П.Г. Демидов ячĕллĕ Ярославль патшалăх 
университечĕ» ФПБВУ лаборатори пуçлăхĕ, Раççей, 
Ярославль
Кузнецова Людмила Васильевна – педагогика ăслăлăхĕн 
докторĕ, АП «И.Я. Яковлев ячĕллĕ Чăваш патшалăх 
педагогика университечĕ» ФПБВУ музыка теорийĕ, 
историйĕ, методики тата хора дирижёрласа ертсе пырасси 
кафедрин профессорĕ, Чăваш Республикин ĂӲНА 
корреспондент пайташĕ, Раҫҫей, Шупашкар
Лежнина Лариса Викторовна – психологи ăслăлăхĕн 
докторĕ, АП «Мари Эл патшалăх университечĕ» ФПБВУ 
аталану тата вĕренӳ психологийĕ кафедрин профессорĕ, 
Раҫҫей Психологи Обществин пайташĕ, Раççей, Йошкар-Ола
Орлова Вера Вениаминовна – социологи ăслăлăхĕн докторĕ, 
профессор, АП «Томск патшалăх управлени системисемпе 
радиоэлектроника университечĕ» ФПБВУ доценчĕ,  
Раççей, Томск
Пазухина Светлана Вячеславовна – психологи ăслăлăхĕн 
докторĕ, доцент, АВ «Л.Н. Толстой ячĕллĕ Тула патшалăх 
педагогика университечĕ» ФПБВУ кафедрин пуçлăхĕ, Раҫҫей 
вĕренӳ академийĕн хисеплĕ профессорĕ, Раҫҫей çут çанталăк 
пĕлĕвĕ академийĕн корреспондент пайташĕ, «Раҫҫей вĕренӳ 
психологĕсен федерацийĕ» общество организацийĕн 
пайташĕ, Раççей, Тула
Панькин Аркадий Борисович – педагогика ăслăлăхĕн 
докторĕ, профессор, АП «Б.Б. Городовиков ячĕллĕ Калмăк 
патшалăх университечĕ» ФПБВУ педагогика кафедрин 
пуçлăхĕ, Раҫҫей, Элиста
Петухова Ольга Александровна – педагогика ăслăлăхĕн 
кандидачĕ, доцент, АВ «Мари Эл патшалăх университечĕ» 
ФПБВУ методологипе вĕренӳ системисене тытса пырас ĕç 
кафедрин пуçлăхĕ, РФ вĕренӳ сферин хисеплĕ ĕҫченĕ,  
Раҫҫей, Йошкар-Ола
Попов Леонид Михайлович – психологи ăслăлăхĕн докторĕ, 
АП «Хусан (Атăл тăрăх) федераци университечĕ» ФПАВУ 
клиника психологийĕпе ҫын психологийĕ кафедрин 
профессорĕ, РĂФ, РФТФ, РГĂФ эксперчĕ, Раҫҫей, Хусан
Сорокоумова Галина Вениаминовна – психологи ăслăлăхĕн 
докторĕ, доцент, АП «Н.А. Добролюбов ячĕллĕ Чулхула 
патшалăх лингвистика университечĕ» ФПБВУ профессорĕ, 
Раҫҫей, Чулхула
Суркова Ирина Юрьевна – социологи ăслăлăхĕн докторĕ, 
доцент, «Раҫҫей Федерацийĕн Президенчĕ ҫумĕнчи Раççей 
халăх хуҫалăхĕн тата патшалăх службин академийĕ»  
ФПБВУ П.А. Столыпин ячĕллĕ Атăлçи управлени институчĕн 
профессорĕ, Раҫҫей, Саратов.
Терехов Павел Петрович – педагогика ăслăлăхĕн докторĕ, 
АВ «Хусан патшалăх культура институчĕ» ФПБВУ 
профессорĕ, Раҫҫей, Хусан
Федорова Светлана Николаевна – педагогика ăслăлăхĕн 
докторĕ, АВ «Мари Эл патшалăх университечĕ»  
ФПБВУ методологипе вĕренӳ системисене тытса пырас ĕç 
кафедрин профессорĕ, Раҫҫей, Йошкар-Ола
Щебланова Вероника Вячеславовна – социологи ăслăлăхĕн 
докторĕ, профессор, Çамрăксен активлă граждан позицине 
йĕркелес ыйтусемпе, нацисемпе конфессисен хушшинчи 
хирĕҫӳсене асăрхаттарассипе, терроризм идеологине хирĕҫ 
кĕрешессипе тата экстремизм профилактикипе ĕçлекен 
Координаци центрĕ ертӳҫин ҫумĕ, «СПЮА» ФПБВУ истори, 
политологи тата социологи кафедрин профессорĕ, Раҫҫей, 
Саратов
Яниогло Мария Александровна – педагогика ӑслӑхӗсен 
докторĕ, Комрат патшалӑх университечӗн педагогикӑпа 
психологи кафедрин доценчӗ, Молдова 

От редактора ...............................................................................................................................................................10

Педагогика и современное образование

Бочкарева Т. Н. Цифровизация проектной деятельности в системе управления образовательной 

организацией .....................................................................................................................................................................13

Волегжанина Е. М., Волегжанина И. С. Представление знаний в многоязычных образовательных ресурсах ..19
Григолашвили М. А., Епифанцева Е. В., Семенихина П. С. Развитие образовательной и научно-

исследовательской самостоятельности с позиции обучающихся медицинского университета ................................27

Психология в образовании

Абзалетдинова А. Р., Сорокоумова Г. В. Связь уровня успеваемости по иностранному языку и некоторых 

психологических особенностей учащихся ......................................................................................................................35 

Краснова С. Г. Оптимизация психических состояний и межличностных отношений детей в ДОО ....................39 
Пиркина В. Г. К вопросу об особенностях копинг-механизмов современных подростков ...................................46
Сорокоумова Г. В., Молочникова Ю. А. Ролевая игра как метод развития социальной креативности в 

подростковом возрасте на уроке английского языка .....................................................................................................51

Социология образования

Андрющенко О. В., Хечиева А. Ц., Брашева А. А., Каткова Е. А. Опыт реализации проектной деятельности в 

вузе: на примере анализа моделей профессионализма в исследовательско-исторической ретроспективе ..................57

Практика

Чехарова Ю. Е., Лемская В. М., Казак О. Г. Грамматическое оформление терминов как способ кодификации 

технологии производства и способы их перевода с русского языка на английский: практические рекомендации для 
студентов профиля «Перевод и переводоведение» .........................................................................................................64

Шаркова В. Е., Ахапкин В. Н. Использование метода круговой тренировки для развития силовых способностей 

студентов РГАУ – МСХА на занятиях базовой физической культурой .........................................................................69

Дискуссия

Каребина О. П. О роли общественных казачьих объединений в патриотическом воспитании молодёжи ................74
Толкачева Е. А., Иванов С. Г. Учебно-методические материалы при реализации технологии «обучение через 

преподавание» ..................................................................................................................................................................79

СОДЕРЖАНИЕ

From the editor-in-chief ................................................................................................................................................. 11

Pedagogy and Modern Education

Tatyana N. Bochkareva. Digitalization of Project Activities in the Management System of an Educational 

Organization .......................................................................................................................................................................13

Eugeniya M. Volegzhanina, Irina S. Volegzhanina. Knowledge Representation in Multilingual Education 

Resources ..........................................................................................................................................................................19

Marina A. Grigolashvili, Yelena V. Yepifantseva, Polina S. Semenikhina. Development of Educational and Research 

Independence From the Perspective of Medical University Students ................................................................................27

Psychology in Education

Alisa R. Abzaletdinova, Galina V. Sorokoumova. The Relationship Between the Level of Academic Performance in 

a Foreign Language and Some Psychological Characteristics of Students .......................................................................35

Svetlana G. Krasnova. Optimization of Mental States and Interpersonal Relationships of Children in Preschool .....39
Vera G. Pirkina. On the Question of the Features of Coping Mechanisms of Modern Adolescents ............................46
Galina V. Sorokoumova, Yuliya A. Molochnikova. Role-Playing as a Method of Developing Social Creativity in 

Adolescence in an English Lesson .....................................................................................................................................51

Sociology of Education

Oxana V. Androushenko, Aleksandra T. Khechieva, Albina A. Brasheva, Ekaterina A. Katkova. Experience in the 

Implementation of Project Activities at the University: by the Example of the Analysis of Models of Professionalism in the 
Research and Historical Retrospective ....................................................................................................................................57

Practice

Yuliya E. Chekharova, Valeriya M. Lemskaya, Olga G. Kazak. Grammatical Arrangement of Terms as a Way of 

Codifying Production Technology and Ways of Their Translation From Russian Into English: Practical Recommendations for 
Students of the Profile «Translation and Translation Studies».................................................................................................64

Violetta E. Sharkova, Vasily N. Akhapkin. The Use Method of Circular Training for the Development of Strength Abilities 

of Students of RTSAU in Classes on Basic Physical Culture ...............................................................................................69

Discussion

Olga P. Karebina. On the Role of Public Cossack Associations in the Patriotic Education of Young People ..................74
Elena A. Tolkacheva, Sergei G. Ivanov Teaching Materials in the Implementation of the Technology «Learning Through 

Teaching» ...........................................................................................................................................................................79

CONTENTS

Редактор сăмахě .........................................................................................................................................................12

Педагогика тата хальхи вӗренӳ

Бочкарева Т. Н. Вĕренӳ организацийĕн управлени системинче проект ĕçне цифровизацилени .......................13
Волегжанина Е. М., Волегжанина И. С. Пĕлӳсене нумай чĕлхеллĕ вĕренӳ çăл куçĕсенче кăтартни ..............19
Григолашвили М. А., Епифанцева Е. В., Семенихина П. С. Медицина университетĕнче вĕренекенсен 

вĕренӳпе ăслăлăхра кирлĕ хăй тĕллĕнлĕхне вĕсен шухăше кура аталантарасси ..............................................27

Вӗренӳре усă куракан психологи

Абзалетдинова А. Р., Сорокоумова Г. В. Вĕренекенсен тăван мар чĕхепе ĕлкĕрсе пынипе психологин хăш-

пĕр енĕсем хушшинчи çыхăну .........................................................................................................................................35

Краснова С. Г. Шкулчченхи вĕренӳ организацийĕсенчи ачасен психика сывлăхне тата пĕр-пĕрин хушшинчи 

хутшăнусене оптимизацилени .........................................................................................................................................39

Пиркина В. Г. Хальхи çамрăк ачасен копинг тыткаларăшĕ çинчен .......................................................................46
Сорокоумова Г. В., Молочникова Ю. А. Акăлчан чĕлхи урокĕнче çитĕнсе çитмен ачасенче социаллă 

креативлăха аталантармалли меслетсенчен пĕри - рольсем тăрăх ирттерекен вăййă ..............................................51

Вӗренӳ социологийӗ

Андрющенко О. В., Хечиева А. Ц., Брашева А. А., Каткова Е. А. Аслă вĕренӳ учрежденийĕнче проект ĕçне 

пурнăçлас опыт: тĕпчевпе истори ретроспективинчи профессионализм моделĕсене тишкернĕ тăрăх ..........................57

Практика

Чехарова Ю. Е., Лемская В. М., Казак О. Г. Терминсен грамматика тытăмĕ производство технологине 

кодификацилемелли тата вӗсене вырӑсларан акӑлчанла куҫармалли меслет: «Куҫару тата куҫару пĕлĕвĕ» профиль 
студенчӗсем валли хатĕрленĕ практика сĕнĕвĕсем ......................................................................................................64 

Шаркова В. Е., Ахапкин В. Н. Раççей патшалăх аграри университечĕ – К. А. Тимирязев ячĕллĕ Мускав ял-

хуçалăх академийĕ студенчĕсен вăй-халне аталантармалли çавра тренировка меслечĕпе пуçламăш шайри 
физкультура занятийĕсенче усă курни ............................................................................................................................64

Тавлашу

Каребина О. П. Çамрăксене патриотла воспитани парас ĕçре казаксен общесто пĕрлешĕвĕсем йышăнакан вырăн 

çинчен ................................................................................................................................................................................74

Толкачева Е. А., Иванов С. Г. «Вĕрентӳ урлă вĕренни» технологие пурнăçланă чухне усă куракан вĕренӳпе 

методика материалĕсем ..................................................................................................................................................79

МĚН ПУРРИ

ОТ РЕДАКТОРА

На пороге новый 2023 год. Каждый год для всех нас 

всегда новый, полный веры в исполнение желаний. 
А сейчас давайте подведем итоги 2022 года. Для 
нашего журнала уходящий год был временем больших 
вызовов, которые однозначно послужили ростом для 
развития. Вашему вниманию сегодня представляется 
восемнадцатый номер научного журнала «Развитие 
образования». Для команды журнала, куда входят 
наши коллеги-партнеры Издательского дома «Среда», 
члены 
редакционного 
совета 
и 
редакционной 

коллегии, восемнадцатый номер – это словно 
завершение 
«пубертата», 
символизирующее 

взрослость и серьезные намерения в следовании 
нашей миссии – содействию развитию образования 
в России и мире посредством освещения результатов 
современных научных исследований, проводимых 
научным сообществом.  За четыре с половиной года 
существования нашего издания на его страницах было 

опубликовано более 265 статей, отражающих результаты оригинальных исследований в сфере 
образования, имеющих фундаментальную и практическую направленность. Мы продолжаем 
сотрудничать с авторами из любых регионов России, ближнего и дальнего зарубежья – как 
с начинающими исследователями, так и со знаменитыми учеными. Сформирован основной 
состав редакционной коллегии, представленной авторитетными учеными в сфере педагогики, 
психологии и социологии – ведущими исследователями высших учебных заведений 
Российской Федерации и зарубежья. О развитии образования можно и нужно судить с позиции 
междисциплинарного подхода. В связи с этим новыми и постоянными разделами журнала 
стали: «Педагогика и современное образование», «Психология в образовании», «Социология 
образования». 

Дорогие наши читатели, глубокоуважаемые авторы и члены редакционных коллегии и 

совета!

Примите мои искренние поздравления с Новым 2023 годом и выражение глубокой 

признательности за Ваш вклад в развитие нашего журнала «Развитие образования»!

Главный редактор

доктор филологических наук, ректор

Исаев Юрий Николаевич

Уважаемые коллеги, дорогие читатели!

The new year 2023 is on the threshold. Every year is 

always new for all of us, full of faith in the fulfillment of de-
sires. And now let's summarize the results of 2022. For our 
magazine, the outgoing year was a time of great challenges, 
which definitely served as growth for development. The 
eighteenth issue of the scientific journal "Development of 
Education" is presented to your attention today. For the 
magazine's team, which includes our colleagues-partners 
of the Publishing House "Wednesday", members of the 
editorial Board and editorial board, the eighteenth issue is 
like the end of puberty, symbolizing adulthood and serious 
intentions in following our mission – to promote the deve-
lopment of education in Russia and the world by highligh-
ting the results of modern scientific research conducted by 
the scientific community. Over the four and a half years 
of our publication's existence, more than 265 articles have 
been published on its pages reflecting the results of origi-
nal research in the field of education, having a fundamen-

tal and practical orientation. We continue to cooperate with authors from all regions of Russia, near 
and far abroad – both with novice researchers and with famous scientists. The main composition of 
the editorial board has been formed, represented by authoritative scientists in the field of pedagogy, 
psychology and sociology – leading researchers of higher educational institutions of the Russian 
Federation and abroad. The development of education can and should be judged from the perspecti-
ve of an interdisciplinary approach. In this regard , new and permanent sections of the journal have 
become: "Pedagogy and modern education", "Psychology in Education", "Sociology of Education". 

Dear readers, dear authors and members of the editorial board and the Council! 
Please accept my sincere congratulations on the New Year 2023 and an expression of deep gratitu-

de for your contribution to the development of our magazine "Development of Education"!

The editor-in-chief, 

doctor of philological sciences, rector,

Yuriy N. Isaev

Dear colleagues, dear readers!

FROM THE EDITOR-IN-CHIEF

Умра çĕнĕ 2023 çул. Кашни çулах пирĕншĕн ялан 

çĕнĕ пек, ĕмĕт туласса шантаракан çул пек туйăнать. 
Халь вара 2022-мĕш çула пĕтĕмлетер. Пирĕн журнал-
шăн иртсе каякан çул пысăк пĕлтерĕшлĕ ыйтусене та-
пратнă тапхăр пулса тăчĕ. Ку ыйтусене эпир аталанма 
хистекен вăй тесе пăхма пултаратпăр. Сире тимлĕн 
тишкерме халь «Вĕренӳ аталанăвĕ» ăслăлăх журналĕн 
вун саккăрмĕш номерне сĕнетпĕр. Журнал командишĕн 
(унта пирĕн «Среда» издательство çуртĕнче вăй хура-
кан партнер ĕçтешсем, редакци канашĕпе коллегийĕн 
пайташĕсем кĕреççĕ) вун саккăрмĕш номер вăл ‒ ытар-
лă каласан «арлăх аталанăвĕн» хăйне майлă юлашки 
тапхăрĕ. Вăл çитĕнсе çитнине, хамăр миссие пурнăçла-
ма пысăк тĕллев лартнине символласа палăртать. Ку 
мисси – ăслăлăх пĕрлешĕвĕ тăвакан тĕпчев резуль-
тачĕсене çынсене кăтартса вĕренĕве Раççей тата тĕнче 
шайĕнче пулăшасси. Тухса тăнă тăватă çул çурă хуш-
шинче пирĕн кăларăм страницисенче 265 ытла статья 

писетленсе тухрĕ. Вĕсем веренӳре тунă хăйне майлă оригинал тĕпчевсен ăслăлăх енчен тĕплĕ 
тата практика енчен пысăк пĕлтерĕшлĕ результачĕсене уçса пачĕç. Эпир Раççейĕн кирек хăш 
регионĕн, çывăх тата инçе ют çĕр-шывсен авторĕсемпе ‒ тĕпчев ĕçне пуçăнакансемпе те, пысăк 
ят-сум илнисемпе те ‒ çыхăнăва малалла тăсатпăр. Редакци коллегийĕн тĕп ушкăнĕ йĕркеленсе 
çитрĕ. Унта педагогикăпа психологи тата социологи ăслăлăхĕнче пысăк ят илнĕ ученăйсем ‒ 
Раççей Федерацийĕпе урăх çĕр-шывăн ертӳçĕ тĕпчевçисем кĕреççĕ. Вĕренÿ аталанăвне тĕрĕс 
хаклама расна дисциплинăсен çыхăнăвне шута илмесĕр май çук.  Çавна май журналăн яланхи 
пайĕсем шутне çĕннисем кĕчĕç: «Педагогика тата хальхи вĕренÿ», «Вĕренÿ социологийĕ».

Пирĕн хаклă вулавçăсем, чун-чĕререн хисеплекен авторсем тата  редакци коллегийĕпе со-

вечĕн пайташĕсем!

Пирĕн «Вĕренÿ аталанăвĕ» журналăмăр аталантăр тесе нумай вăй хунăшăн Сире Çĕнĕ 2023-

мĕш çул ячĕпе ăшă салам калама тата чĕререн хисепленине пĕлтерме ирĕк парсамăр!  

Тĕп редактор, 

филологи ặслặлặхĕн докторĕ, доцент,

Исаев Юрий Николаевич

Хисеплĕ ĕçтешсем, хаклă вулавçăсем!

РЕДАКТОР СĂМАХĚ

www.journaledu.com
Развитие образования / Development of education / Вĕренӳ аталанăвĕ

(2022) Vol. 5 No4, 13-18

13

PEDAGOGY AND MODERN EDUCATION

DOI 10.31483/r-103335

УДК 37
Цифровизация проектной деятельности  
в системе управления 
образовательной организацией

Бочкарева Т. Н.
Елабужский институт (филиал) ФГАОУ ВО «Казанский (Приволжский) федеральный университет»,   
Елабуга, Российская Федерация.
 
 https://orcid.org/0000-0002-1232-1886; e-mail: tatyana-n-boch@mail.ru

Резюме: При изучении теоретических основ трансформации системы управления образовательной организаци-

ей под системой управления понимают научно обоснованные действия со стороны администрации и педагогиче-
ского коллектива организации, которые направлены на рациональное использование имеющихся сил, времени и 
материальной базы, с целью осуществления эффективного педагогического процесса в рамках конкретной обра-
зовательной организации. Как показывает практика, для большинства образовательных организаций характерна 
линейно-функциональная организационная структура, вследствие которой управленческая система не мобильна, 
она не позволяет учитывать особенности человеческого капитала педагогического состава, слабо формирует за-
интересованность каждого члена коллектива в конечном результате. В статье рассматривается один из наибо-
лее действенных инструментов управления в условиях, когда перед образовательной организацией стоит зада-
ча повышения ее эффективности и результативности при ограниченности ресурсов – проектное управление. Его 
реализация в условиях цифровизации позволит образовательным организациям осуществлять более эффектив-
ное стратегическое взаимодействие за счет образования сетевого контакта. Целью исследования является совер-
шенствование системы управления в общеобразовательной школе. Для решения поставленных в работе задач 
применяются следующие методы исследования: теоретические методы – анализ и обобщение педагогической, 
управленческой, методической и научно-теоретической литературы; нормативных документов, регламентирую-
щих управление образовательной организацией; учебно-методических пособий по следующим аспектам: систе-
ма управления, цифровая трансформация образования, управление образовательной организацией, проектное 
управление. В процессе работы мы пришли к выводу о том, что процесс управления образовательной организаци-
ей на сегодняшний день склонен к тенденции, которая проявляется в повсеместной глобальной трансформации 
системы управления образовательной организацией. Одной из особенностей управления образовательной систе-
мой является уход от традиционных форм организационного построения, перестройка структур в соответствии с 
требованиями высокой оперативности решения вопросов, создание условий для участия в принятии решений всех 
членов трудового коллектива. Таким образом, проектное управление – один из наиболее действенных инструмен-
тов управления в условиях, когда перед образовательной организацией стоит задача повышения ее эффективно-
сти и результативности при ограниченности ресурсов.

Ключевые слова: цифровизация, образование, цифровизация образования, человеческий капитал.
Для цитирования: Бочкарева Т. Н. Цифровизация проектной деятельности в системе управления образова-

тельной организацией // Развитие образования. – 2022. – Т. 5, № 4. – С. 13-18. DOI:10.31483/r-103335.

Научная статья

Digitalization of Project Activities  

in the Management System  

of an Educational Organization

Abstract: When studying the theoretical foundations of the transformation of the management system of an educational 

organization, the management system is understood as scientifically based actions on the part of the administration and 
the teaching staff of the organization, which are aimed at the rational use of available forces, time and material resources, 
in order to implement an effective pedagogical process within a specific educational organization. As practice shows, 
most educational organizations are characterized by a linear-functional organizational structure, as a result of which the 
management system is not mobile, it does not allow taking into account the peculiarities of the human capital of the 
teaching staff, weakly forms the interest of each member of the team in the final result. The article considers one of the 
most effective management tools in conditions when an educational organization faces the task of increasing its efficiency 
and effectiveness with limited resources – project management. Its implementation in the conditions of digitalization will 
allow educational organizations to carry out more effective strategic interaction, due to the formation of a network contact. 
The aim of the study is to improve the management system in a secondary school. To solve the tasks set in the work, 
the following research methods are used: theoretical methods – analysis and generalization of pedagogical, managerial, 
methodological and scientific-theoretical literature; normative documents regulating the management of an educational 
organization; teaching aids on the following aspects: management system, digital transformation of education, management 
of an educational organization, project management. In the course of our work, we came to the conclusion that the process 
of managing an educational organization in modern times is prone to a trend that manifests itself in a widespread, global 
transformation of the management system of an educational organization. One of the features of the management of 

Tatyana N. Bochkareva

    Yelabuga Institute (Branch) of FSBEI of HE “Kazan (Volga Region) Federal University”,

Yelabuga, Russian Federation.

 https://orcid.org/0000-0002-1232-1886; e-mail: tatyana-n-boch@mail.ru

Research Article

Благодарности: Исследование выполнено при финансовой поддержке РФФИ в рамках научного проекта №19-

29-07037.